مدل الماس پورتر چیست؟

مدل الماس پورتر که به درستی از آن به عنوان نظریه مزیت ملی الماس پورتر یاد می‌شود، مدلی است که برای کمک به درک مزیت رقابتی کشورها یا گروه‌ها به دلیل عوامل خاصی که در اختیار دارند، طراحی شده است و توضیح می‌دهد که چگونه دولت‌ها می‌توانند به عنوان کاتالیزور عمل کنند.

برای بهبود موقعیت یک کشور در یک محیط اقتصادی رقابتی جهانی. این مدل توسط مایکل پورتر، یک مرجع شناخته شده در زمینه استراتژی کسب و کار و رقابت اقتصادی، و بنیانگذار موسسه استراتژی و رقابت در مدرسه بازرگانی هاروارد ایجاد شده است. مدل الماس پورتر یک نظریه اقتصادی فعال است، نه نظریه ای که صرفاً مزیت‌های رقابتی را که یک کشور یا منطقه می‌تواند داشته باشد، کمیت می‌کند. مدل الماس پورتر به عنوان اختصاری “الماس پورتر” یا “الگوی الماس” نیز شناخته می‌شود.

نکات مهم مدل

این مدل توسط مایکل پورتر (۱۹۴۷) توضیح داده شده است.

مدل پورتر دایموند عواملی را توضیح می‌دهد که می‌توانند مزیت رقابتی را برای یک بازار یا اقتصاد ملی نسبت به بازارهای موازی یا مشابه دیگر ایجاد کنند.

می‌توان از آن هم برای توصیف منابع مزیت رقابتی یک کشور و هم راه پیشرو برای دستیابی به چنین مزیتی استفاده کرد.

این مدل همچنین می‌تواند توسط شرکت‌ها برای کمک به ایجاد و شکل‌دهی و نیز هدایت استراتژی برای نحوه رویکرد سرمایه‌گذاری و فعالیت در بازارهای مختلف ملی مورد استفاده قرار گیرد.

آشنایی با الماس پورتر

مدل الماس پورتر پیشنهاد می‌کند که کشورها می‌توانند مزایای جدیدی مانند صنعت فناوری قوی، نیروی کار ماهر و حمایت دولت از اقتصاد یک کشور برای خود ایجاد کنند. بیشتر نظریه‌های سنتی اقتصاد جهانی با ذکر عناصر یا عواملی که یک کشور یا منطقه ذاتاً دارای آن هستند، مانند زمین، مکان، منابع طبیعی، نیروی کار و اندازه جمعیت به عنوان عوامل اصلی تعیین‌کننده مزیت اقتصادی رقابتی یک کشور، متفاوت هستند. یکی دیگر از کاربردهای الماس پورتر در استراتژی شرکتی است که به عنوان چارچوبی برای تجزیه و تحلیل مزایای نسبی سرمایه‌گذاری و فعالیت در بازارهای مختلف ملی استفاده می‌شود.

کارکرد مدل الماس پورتر

الماس پورتر به صورت بصری با نموداری که شبیه چهار نوک الماس است نشان داده می.شود. این چهار نقطه بیانگر چهار عامل تعیین کننده مرتبط به هم هستند که پورتر آن‌ها را به عنوان عوامل تعیین کننده مزیت اقتصادی نسبی ملی تئوری می‌کند. این چهار عامل عبارتند از:

• استراتژی، ساختار و رقابت شرکت
• صنایع متحد
• شرایط درخواست
• شرایط فاکتوریل

این موارد همچنین می‌توانند از جهاتی شبیه به نیروهای همنام استراتژی تجاری مدل پنج نیروی رقابت پورتر در نظر گرفته شوند.

استراتژی، ساختار و رقابت

استراتژی، ساختار و رقابت شرکت‌ها به این واقعیت اساسی اشاره دارد که: “رقابت شرکت‌ها را به یافتن راه‌هایی برای افزایش تولید و توسعه نوآوری‌های فناوری سوق می‌دهد.” تمرکز قدرت بازار، درجه رقابت و توانایی شرکت‌های رقیب برای نفوذ به بازار یک کشور در این بخش تأثیر بسزایی دارد. این نکته به نقاط قوت رقبا و موانع موجود در بازار جدید در مدل پنج نیرو مربوط می‌شود.

صنایع حمایتی مرتبط

صنایع حمایتی مرتبط به صنایع بالادستی و پایین دستی اطلاق می‌شود که نوآوری را از طریق تبادل ایده تسهیل می‌کنند. این صنایع بسته به میزان شفافیت و انتقال دانش می‌توانند نوآوری را تحریک کنند. صنایع پشتیبان مرتبط در مدل الماس پورتر با فروشندگان و مشتریانی که ممکن است تهدیدها یا فرصت‌ها را در مدل پنج نیروی رقابتی نشان دهند، مطابقت دارد.

شرایط تقاضا

شرایط تقاضا به اندازه و ماهیت پایگاه مشتری محصول اشاره دارد که باعث نوآوری و بهبود محصول نیز می‌شود. بازارهای مصرفی بزرگتر و پویاتر، نیاز به تمایز و نوآوری و همچنین مقیاس بازار بزرگتر برای کسب و کارها را تقاضا و تحریک خواهند کرد.

شرایط عامل

آخرین عامل تعیین کننده و بر اساس نظریه پورتر مهمترین عامل، شرایط عامل است. شرایط عامل تمام آن چیزهایی هستند که پورتر معتقد است اقتصاد یک کشور می‌تواند برای خود ایجاد کند، مانند مجموعه بزرگی از نیروی کار ماهر، نوآوری‌های تکنولوژیکی، زیرساخت‌ها و سرمایه.

به عنوان مثال، ژاپن یک حضور رقابتی اقتصادی جهانی را به تأسی از همین شرایط عامل، در سطحی فراتر از منابع ذاتی و طبیعی این کشور توسعه داده است. این کار با آموزش تعداد بسیار زیادی از مهندسان که به ایجاد نوآوری‌های تکنولوژیکی و زیرساختی توسط صنایع ژاپنی کمک کرده‌اند، میسر شده است.

پورتر معتقد است که عناصر شرایط عامل در تعیین مزیت رقابتی یک کشور مهم‌تر از عوامل طبیعی موروثی مانند زمین و منابع طبیعی و … است. هم‌چنین خاطر نشان می‌سازد که نقش اصلی دولت در پیشبرد اقتصاد یک کشور تشویق و ترغیب کسب‌وکارهای کشور به تمرکز بر ایجاد و توسعه عناصر شرایط عامل است. یکی از راه‌هایی که دولت می‌تواند به این هدف دست یابد، تحریک رقابت بین شرکت‌های داخلی با ایجاد و اجرای قوانین ضد تراست است.

منابع

۱. معرفی مدل الماس پورتر – اینوستوپدیا – ترجمه از انگلیسی