اصطلاحات مهم ایمونولوژی (ایمنی شناسی) و تعریف آنها. آنتی بادی ، آنتیژن ، سویه و اسپایک چیست؟ در این مقاله با مطالعه موردی کرونا ویروس ، توضیح خواهیم داد.
این روزها همگی این واژه ها را در اخـــبار شنیده و یا خوانده ایم اما بیشتر مردم با توجه به اینکه تحصیلات پزشـــکی ندارند درست متوجه مفهوم این کلمــات نمی شوند و این باعث پراکندگی اخبار نادرست میگردد. در این مقاله به برسی معـــنا و مفهوم علمی این کلمات می پردازیم.
آنتیژن
آنتی ژن قســـمتی از سـطــح روی میکروب است که می تواند توسـط دستـــگاه ایمنی بدن شناسایی شود و بدن ماده های تولید کند که به آن اتصال بیابد تا خنثی شود. گاهی به خود میکروب های بیماریزا نیز آنتی ژن گفته میشود. آنتی ژن بیشتر از جنس پروتئین است.
آنتیبادی
آنتیبادی یا معادل فارسی آن پادتن، مادهای است که به آنتی ژن اتصال میابد و به این ترتیب مانع از آن میشود تا میکروب ها به درون سلــول وارد شده و تکثیر شوند. به وجود آمدن اتصال آنتیبادی به آنتیژن باعث ایجاد توده های مولکــولی نسـبتا بزرگی در بدن می گردد که توسط بعضی سلولهای ایمنی شناسایی شده و بلعیده میشوند.
درست همانطور که هر قفلی فقط با کلید مخصــوص به خود جفت میشود، هر آنتی ژنی به آنتی بادی خاص خود اتصال مییابد.
مثالی از عملکرد آنتی بادی: فرض کنید قطعه ای از ویروس کرونا وارد بدن یک فرد گردد. بدن این ویروس را به عنوان عامل خارجی شناسایی کرده و با آن مقابله می کند. کروناویروس برای اینکه بتواند بیمــاری ایجاد کند باید وارد سلـول ریـوی فرد شود. اگر آنتی بادی ضد ویروس کووید-19 در بدن شخص وجود داشته باشد، این ویروس به درون سلول ریه وارد نشده و تکثیر نمیشود؛ در نتیجه آن شخص به بیماری کرونا ابتلا نمیابد.
اگر فردی که گروه خون منفی دارد از فــردی که گروه خون مثبت دارد، خون دریافت کند، آنتی ژنی به نام Rh که در سطح سلول قرمز خون است، به آنتی بادی ضدRh متصل می شود و به این ترتیب سلولهای قرمز خون توسط آنتیبادی به هم میچسبند و ایجاد لخته می کند. به شکل زیر توجه کنید.
اسپایک
از دیگر اصطلاحات مهم ایمونولوژی ، اسپایک در زبان انگلیسـی به معنای میخ و بیرونزدگیهای شبیه به آن است. سطح ویروسها ظاهری شبیه به بیرون زدگی میـخی شکل دارند که به آنها Spike میگویند. این اسپایک ها شامـل چند مولکول پروتئینی ویژه هستند که می توانند توسط دستــگاه ایمنی شناسـایی شوند (آنتیژن اند).
اسپایک ویروسها مانند اثر انگشت انسانها کاملا منحصر بفـــرد است. مثلا اسپایک ویروس کووید-19 با اسپایک آدنوویروس متفاوت است.
چرا تغییر اسپایکِ ویروس باعث تغییر قدرت کشندگی و شیوع آن میشود؟
اسپـایـک ویـــروس جایی است که ویــروس از آن به سلولـــهای ریوی اتصـال می یابد و از آن نقطه وارد سلول بدن میشود.
اگر تغییرات اسپایک طوری باشد که اتصال آن را به سـلول ریــه، نسبت به قبل محکمتر کند، باعث افزایـش قدرت کشندگی و شیوع آن میشود چـرا که امکـان اینکه ویـــروس بیشتری در بدن تاثیر بگذارد، افزایش مییابد.
ژنوم
به کل محتوای ژنتیکی یک گونه ژنوم میگویند. ژنوم شامل ژنها و برنامه های ساخت پروتئینها و همه موادی است که آن جاندار تولید میکند.
وکتور
وکتور موجودی است که در محتوای ژنی (ژنوم) خود علاوه بر ژنهای خودی، قطعاتی از ژنوم موجود دیـگری را نیز دارد. این باعـث میشود تا برخی از صفات آن موجـود بیگانه را نیز بگیرد. مثلا اگر ژنهای مربوط به الگوی ساخت اسپایک کرونا ویروس را بگیریم و به یک باکتری وارد کنیم، آن باکتری اسپایک ویروس کرونا را تولید کرده و در سطح خود قرار میدهد. وکتور از مفاهیمی است که در اصطلاحات مهم ایمونولوژی به آن برمیخوریم.
واریانت و سویه – سویه های مختلف ویروس کرونا یا کووید-19
در علم زیست شناسی و پزشکی به تغییر و جـهش یک گونه Variation میگویند. کلمه Variant (واریانت) همخانواده Variation است که به معنای نوع تغیـــیریافته یا همان جهش یافته میباشد.
یک سویه از یک موجود، تقسیم بنــدی ای است که زیرِ گونه(نوع) قرار میگیرد. مثلا گونه باکـتریایی استافیلــوکـوکـوس اورئــوس، سویه مقاوم به متیســیلیــن و سویه مقاوم به وانکومایسین. در مورد ویروس کرونا هم این قضیه صادق است. تا به حال چندین سویه یا همان واریانت برای ویروس کرونا شناسایی شده است از جمله سویه های معروف زیر:
کد علمی سویه | نام عمومی سویه |
B.1.1.7 | انگلیسی |
B.1.351 | آفریقای جنوبی |
P.1 | برزیلی یا آمریکای لاتینی |
B.1.427, B.1.429 | کالیفرنیایی یا آمریکایی |
B.1.617 | هندی |
B.1.36 | بنگلوری/هندی |
N440K , E484Q | هندی |
چرا بعضی واریانتهای ویروس کرونا به واکسنها مقاوم اند؟
به گزارش مجله علمی بسیار معبتر نیچر، واکسن اسپوتنیک روسیه علیه واریانت آفریقای جنوبی کروناویروس، تاثیری ندارد. علت این نکته، همانطور که بالاتر گفته شد، آن است که هر آنتیژنی به آنتیبادی ویژه خود اتصال مییابد.
اگر آنتی ژنهای واریانت های مختلف یک نوع ویروس، به هم شباهت زیادی داشته باشند، میتوانند به آنتیبادی مشترکی بچسبند؛ اما اگر این واریانتها بیش از حد متفاوت باشند، نمیتوانند به آنتی بادی مشترکی اتصال بیــابند و حتی از نظر دستگاه ایمنی بدن دو ویروس کاملا مختلف شناخته میشوند!
مثالی دیگر ازین دست را میتوان در سلولهای سـرطانی بدن مشاهده کرد. سلولهای سرطــانی از آنجا که مولکولهای سطحی متفاوتی با سایر سلول های بدن دارند، توسط سلولهای سیستم ایمنی به عنوان آنتیژن شناسایی شده و مورد مقابله قرار میگیرند.
جمعبندی
آنتـی ژن و آنتی بادی و سایر مــوارد که در بالا مورد بحث قــرار گرفت، اصطلاحات مهم ایمونولوژی که شـاخه ای از علم پزشکی است که به برســی فرایند مــبارزه بدن با عـوامل خارجی میپردازد، هستند. با دانستن این اصطلاحات میتوان اخبار پیرامون پاندمی کرونا را با سطح بالاتری دنبال کرد. پیشنهاد میکنیم به مقــاله …….. که ادامهای برای این مقاله است رجوع کنید و درباره واکسنهای کرونا اطلاعات بیشتری به دست بیاورید.
منابع
- https://www.news-medical.net/health/What-are-Spike-Proteins.aspx
- https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%AA%DB%8C%E2%80%8C%DA%98%D9%86
- https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%AA_(%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)
- https://en.wikipedia.org/wiki/Variant_(biology)
- https://www.nature.com/articles/d41586-021-00962-8
- https://www.financialexpress.com/lifestyle/health/covid-19-virus-variants-brazil-uk-south-african-and-other-coronavirus-strains-in-india-check-details/2237620/
این مقاله برای من مفید بود
1+ 0 نفر این مقاله را پسندیده