بافت موسیقی چیست؟

بافت موسیقی چیست؟ انواع آن کدام است؟ هر کدام در کجای جهان رایج هستند؟ ویژگی‌های آن‌ها کدامند؟ در این آموزش خواهیم دید.

این مقاله بخشی از دوره جامع آموزش موسیقی است.

در این مقاله راجع به ملودی صحبت کردیم.

در همان مقاله توضیح دادیم که موسیقی دارای دو بعد است ، بعد ایستا (استاتیک) که در لحظه است و بعد پویا (داینامیک) که در امتداد خط زمان خود را نشان می‌دهد. (با داینامیک به مفهوم شدت صوت اشتباه نشود.)

بعد ایستا و لحظه‌ای شامل شنیدن همزمان چند صدا با فواصل مشخص می‌باشد.

بعد پویا و زمانی شامل شنیدن صداها و کیفیت فواصل آن‌ها به صورت پشت سر هم و در گذر زمان است.

بافت موسیقی یکی از ویژگی‌های مهم موسیقی است. که در ارتباط با ملودی اصلی و صداهای همراهی کننده مورد بررسی قرار می‌گیرد.

اجزای مهم ملودی و هارمونی

ملودی اصلی یا کانتو فیرمو (Cantus Firmus – CF)

صدای اصلی و برجسته آهنگ است که با استفاده از نت‌ها و فواصل میان آن‌ها ، نوایی را خلق می‌کند.

ملودی کنترپوآن (Counterpoint)

ملودی‌ای که بالاتر یا پایین‌تر از ملودی اصلی ، فواصل هارمونیک هم‌زمان به وجود می‌آورد. و بر اساس فواصلی نوشته می‌شود که احساس تنالیته را در ملودی اصلی تقویت کند. هم‌چنین ملودی کنترپوآن نبایستی پرش‌های ملودیک بیش از حد داشته باشد و بهتر است تا حد ممکن پیوسته باشد.

هارمونی

بخش هارمونی هم همانطور که دانستیم مربوط به شنیده شدن همزمان نت‌ها است و کیفیت شنیداری و هماهنگی‌ای که فواصل میان آن‌ها ایجاد می‌کند.

ساده‌ترین شکل خودنمایی هارمونی در آهنگ ، آکوردها هستند که گاه با یک ساز نواخته می‌شوند گاه با چند ساز.

حال با دانستن و یادآوری این مقدمات به سراغ مبحث اصلی این آموزش می‌رویم.

بافت موسیقی چیست؟

بافت موسیقی کیفیتی هم ساختاری (استاتیک) و هم رفتاری (داینامیک) است که ویژگی‌های زیر را دارد:

۱. حول محور ملودی اصلی قرار دارد.

۲. نسبت و رفتار کلیه صداها با ملودی اصلی را مشخص می‌کند.

بافت موسیقی مونوفونیک

مونوفونیک در لغت به معنای تک‌صدایی و به عبارت بهتر تک‌صدا محوری است.

در این بافت تمامی تولیدکنندگان صدا یک ملودی را اجرا می‌کنند. تفاوت چندانی از نظر اجرای نت‌ها در بین سازها یا خواننده‌ها وجود ندارد مگر در برخی تزئین‌های کوچک یا پاساژها و مواردی از این دست. اما کیفیت کلی ملودی اجرایی تقریبا یکسان است.

بیشتر انواع موسیقی‌های رایج در ایران و کشورهای خاورمیانه از این بافت پیروی می‌کند. چندصدایی‌ها بیشتر در حد واخوان هستند و صدای واخوان نیز معمولا ثابت است و تحرک چندانی ندارد.

موسیقی کشورهای عربی و ترکیه نیز از موسیقی‌های شاخص مونوفونیک هستند.

بافت موسیقی پولی‌فونیک

این بافت بیشتر شامل یک ملودی اصلی (کانتو فیرمو) و یک یا چند ملودی فرعی می‌باشد.

ملودی‌های فرعی فواصلی را اجرا می‌کنند که حس تنالیته و مدولاسیون‌های آن در ملودی اصلی را تقویت کند. (یعنی سبب شود که کشش روی نت یا صدای مرکزی آهنگ ایجاد شود. یا با مدولاسیون‌های آهنگ همراهی کند.)

موسیقی پولی‌فونیک به صورت علمی آن توسط فلاندرها در اروپا شکل گرفت.

انواع فرم‌ها مانند فوگ و انوانسیون از بافت پولی‌فنیک پیروی می‌کنند.

آثار یوهان سباستین باخ ، آهنگساز آلمانی شاخص اروپا در دوران باروک ، در بافت پولی‌فونیک است.

ولی بافت پولی‌فونیک پیش از فلاندرها نیز در برخی نقاط جهان رایج بوده به ویژه در اروپا ، بخش‌هایی از آفریقا ، گرجستان ، و جزایر اقیانوس آرام.

در ایران نیز موسیقی پولی‌فنیک در خراسان ، مازندران و بلوچستان تا حدودی وجود دارد. و معمولا شکل ساده‌ای دارد که صدای واخوان در بخش‌ها و سکوئنس‌های مختلف ملودی تغییر می‌کند.

در موسیقی سنتی ایران نیز گاهی گرایش به پولی‌فنیک و چندصدایی شدن وجود داشته و دارد. در حال حاضر برخی از آثار موسیقی سنتی ایران به شکل چندصدایی نواخته می‌شود ولی بسامد آن زیاد نیست.

بافت موسیقی هموفونیک

این بافت بسیار در جهان رواج دارد و عبارت است از یک ملودی اصلی ، و هارمونی (بیشتر به صورت آکورد). این هارمونی‌ها و آکوردها سبب ایجاد عمق و پرسپکتیو در موسیقی می‌شوند و بعد لحظه‌ای موسیقی را بسیار تقویت می‌کنند. این بافت از موسیقی اروپا در دوران باروک شروع شد و در دوران کلاسیک تثبیت گردید. سپس با سبک‌های مختلفی در سراسر جهان رایج گردید.

انواع سبک‌ها مانند پاپ بافتی هموفونیک دارند که در سراسر جهان رایج است.

در ایران نیز موسیقی پاپ ایرانی و موسیقی‌های تلفیقی مانند ارکسترال ایرانی دارای چنین بافتی می‌باشد.

بافت موسیقی چیست؟ در این آموزش که به صورت مقاله ارائه شد ، به توصیف بافت ، انواع آن و مثال‌های آن به صورت اجمالی پرداختیم. از همراهیتان سپاسگزاریم.