تنظیم به مرحله پس از آهنگسازی گفته می‌شود. در واقع یکی از مراحل گذار از آهنگسازی تا اجرا است. در مرحله تنظیم، سازبندی و ارکستراسیون کار (اگر کار ارکسترال باشد) و یا نحوه چیدمان صداها و Sound Design (اگر کار الکترونیک باشد) مشخص می‌گردد.
تنظیم به مرحله پس از آهنگسازی گفته می‌شود. در واقع یکی از مراحل گذار از آهنگسازی تا اجرا است. در مرحله تنظیم، سازبندی و ارکستراسیون کار (اگر کار ارکسترال باشد) و یا نحوه چیدمان صداها و Sound Design (اگر کار الکترونیک باشد) مشخص می‌گردد.
در دوران گذشته که آثار بزرگ موسیقی معمولا به شیوه ارکسترال اجرا می‌شده، خود آهنگساز آثارش را تنظیم می‌کرد و وظیفه نهایی کردن تنظیم به عهده رهبر ارکستر بود. رهبر ارکستر پارتیتور (نتهای نوشته شده) را از آهنگساز دریافت می‌کرد و با شیوه خودش سازبندی و با رهبری کردن نوازندگان، آن را اجرا می‌کرد. این شیوه امروزه هم کاربرد دارد اما روش‌های دیگر تنظیم هم به رهبری ارکستر افزوده شده و به ویژه با پیشرفت فناوری دیجیتال پای کامپیوتر نیز به این حوزه وارد شده است.
تفاوت آهنگساز و تنظیم‌کننده
از یک منظر، تعریف آهنگسازی می‌تواند عبارت باشد از: ساخت ملودی اصلی و هارمونی‌گذاری بر روی آن (هارمونی چندین صدای هماهنگ هستند که با ملودی اصلی همراهی می‌کنند.) هم‌چنین این نقش قابل تفکیک به دو نقش تخصصی‌تر ملودی پردازی و هارمونیزاسیون می‌باشد. تنظیم نیز عبارت است از نحوه سازبندی، فرم دادن به اثر موسیقیایی و مشخص کردن شیوه‌های اجرا.
واقعیت این است که در عمل و به خصوص در کشور ما، این مرزها گاهی نادیده گرفته می‌شوند و هم‌پوشانی میان آهنگسازی و تنظیم به وجود می‌آید. در کشور ما آنچه مشاهده می‌شود و معمولا مناسب آهنگهای خواننده محور منتشر شده در ایران است، این است که ساخت آهنگ و ملودی اصلی روی شعر را کار آهنگساز و نوشتن آکورد و هارمونی و انتخاب ساز یا صدای مناسب را کار تنظیم‌کننده بدانند. البته باز هم این امر دقیق نیست و همپوشانی‌هایی میان وظایف آهنگساز و تنظیم‌کننده وجود دارند.
به عنوان یک نکته اولیه، وقتی شما به یک آهنگ گوش می‌دهید، اگر دارید ملودی (صوت یا لحنی) که خواننده می‌خواند یا نوایی که یک ساز ایجاد می‌کند را می‌شنوید، آنچه را که می‌شنوید به احتمال زیاد خلق آن کار یک آهنگساز است.
و صداهایی که در آهنگ می‌شنوید که حالت همراهی کننده دارند، (مانند صدای یک فلوت که فاصله ملودی اصلی را می‌نوازد) یا در اصطلاح خودمانی به کار مزه می‌دهند، (مثل صدای پاساژ یک گیتار ریتم) و یا مهم‌تر از آن، باعث شکل‌گیری ساختار و چارچوب کار می‌شوند (مثل صدای درامز یا گیتار بیس) به احتمال زیاد خلق آن‌ها کار یک تنظیم‌کننده است.
سازبندی و چیدمان و جانمایی سازها
در تنظیم ارکسترال، وظیفه چیدمان سازها به عهده تنظیم‌کننده است و توسط رهبر ارکستر نهایی (Finalized) می‌شود. اما اکنون با توجه به الکترونیکی شدن بحث طراحی صدا (Sound Designing) و صداگیری (Sound Check) هم به عهده تنظیم‌کننده است. هرچند متخصصان مهندسی زنده صدا کار تکمیلی را انجام می‌دهند، اما باز هم چیدمان اولیه به عهده تنظیم‌کننده است.
در تنظیم الکترونیک نیز، که ساز زنده وجود ندارد و نواها با بکارگیری ابزار رایانشی تولید می‌شوند، بخش اصلی تنظیم به مهندسی طراحی صدا (Sound Designing) باز می‌گردد و در هر دو نوع آکوستیک و الکترونیک بخشی از موضوعات مرتبط از نظر چیدمان صداها (از نظر میزان دینامیک یا Volume و نیز از نظر جهت یا Panning) در حوزه میکس قرار بگیرد.
(البته مواردی استثنا هم وجود دارد و در موسیقی الکترونیک نیز می‌توان از صدای سینتی سایزرها به صورت آنالوگ استفاده کرد.)
آهنگسازی و تنظیم در سبکهای مختلف
در مکتب موسیقی کلاسیک قرن هجدهم میلادی، دوره آهنگسازانی چون هایدن، موتزارت و بتهوون، آهنگسازها خودشان تنظیم کار خودشان را به عهده داشتند، و نت مربوط به تمامی سازها را در دو دسته اوراق مختلف می‌نوشتند، یکی پارتیتور (شامل نت تمام سازها در یک دسته اوراق برای رهبر ارکستر) و یک دسته هم برای هر ساز جدا، و به هر نوازنده هم اوراق نت نویسی شده مربوط به ساز خودش را تحویل می‌دادند، و وظیفه اجرا به عهده رهبر ارکستر و نوازندگان بود. (بتهوون خودش رهبری ارکستر کارهای خودش را انجام می‌داد.) اکنون نیز در موسیقی کلاسیک، سنفونیک و ارکسترال همین شیوه هم‌چنان دنبال می‌شود، اما در موسیقی‌های جدیدتر هم‌چون پاپ و … قدری تفاوت مشاهده می‌شود. در کل می‌توان گفت که بسته به پارامترهای زیر، این نقش تنظیم متفاوت است:
پرسش‌های مرتبط با نقش تنظیم
- سبک اجرا: چه سبکی از موسیقی قرار است اجرا شود؟ (ارکسترال؟ پاپ؟ راک؟ Dubstep و یا نیو ایج؟)
- نوع اجرا: آیا اثر موسیقی به صورت زنده اجرا می‌شود یا به صورت ضبط (Record) شده. سازها یا بانک صدای مورد استفاده در آن چیست؟
- پلتفرم اجرا: در نوع اجرای رکورد شده، آیا موسیقی آکوستیک (آنالوگ) است یا الکترونیک (دیجیتال) یا ترکیبی از هر دو؟
در مورد پرسش یکم، اگر موسیقی ارکسترال باشد، همانطور که توضیح داده شد، تنظیم می‌تواند توسط آهنگساز انجام شود و توسط رهبر ارکستر نهایی شود. اما در مورد موسیقی‌های به وجود آمده در قرن بیستم مانند پاپ و راک، تنظیم به عنوان یک حوزه مستقل می‌تواند خودنمایی کند.
در مورد پرسش دوم، اگر موسیقی زنده (Live) اجرا شود، تنظیم‌کننده وظیفه ارکستراسیون (سازبندی) و فرم دادن به موسیقی را به عهده می‌گیرد و مهندسین صدا به صورت زنده به صداگیری الکتریک، تنظیم صداها از نظر پارامترهای کمی و فنی مانند دینامیک (بلندی) و موضع شنیده شدن (Panning) می‌پردازند. اگر موسیقی رکورد شود، وظیفه سازبندی و فرم و نحوه اجرا به عهده تنظیم‌کننده و تنظیم و ترکیب صداها به عهده میکس و مستر کار خواهد بود.
در مورد پرسش سوم، اگر موسیقی آکوستیک باشد، تنظیم‌کننده به کمک یک ناظر ضبط یا رکوردمن، صدای مورد نظر را از نوازنده به وسیله میکروفن خواهد گرفت و با اصوات دیگر ترکیب (از دیدگاه هنری، کیفی و سلیقه موسیقیایی) می‌کند. اگر موسیقی الکترونیک باشد (مانند سبکهای ترنس یا نیو ایج)، تنظیم‌کننده به وسیله ابزار کامپیوتری (مانند بانک صدا و VST) اقدام به صداگیری و ترکیب کیفی آن‌ها خواهد کرد. در هر دو حالت، میکس و مستر کار ترکیب، همگام‌سازی و جایگذاری صداها (از لحاظ کمی و فنی) را به عهده خواهد گرفت.
ابزارهای تنظیم‌کننده
یک تنظیم‌کننده نوین با ابزار کامپیوتری و الکترونیکی مشخصی به تنطیم می‌پردازد، که شامل کارت صدا، مانیتورینگ، میکسر، میدی کنترولر، میکروفن و … است. این‌ها ابزارهای سخت‌افزاری هستند. نرم‌افزارهای بسیاری نیز برای مدیریت کار و بهره‌برداری از امکانات سخت‌افزاری وجود دارند، که شامل داوها (مانند: FL Studio، Cubase، StudioOne) و پردازشگرهای صدا نظیر ملوداین (Melodyne) و انواع بانکهای صدا و پریستها نظیر VSTها می‌باشند.
برای مطالعه بیشتر:
این مقاله برای من مفید بود
1+ 0 نفر این مقاله را پسندیده
