اسکوپ پروژه چیست؟

اسکوپ پروژه چیست؟ اسکوپ پروژه همان محدوده و مرزهای یک پروژه است. در این آموزش به آن خواهیم پرداخت.

اسکوپ پروژه چیست؟

اسکوپ (Scope) یا محدوده پروژه ، حدود و مرزهایی است که مشخص می‌کند یک پروژه مشخص تا کجا و چه بخش‌هایی کارایی دارد و چه بخش‌هایی دیگر مرتبط با پروژه نیست.

برای تمثیل بهتر ، در زبان فارسی واژه اسکوپ در مورد نوع ویژه‌ای از بستنی به کار برده می‌شود. هر اسکوپ بستنی اندازه مشخصی دارد. اسکوپ پروژه نیز چنین است و دارای یک اندازه مشخصی در بستر شکل‌دهنده خود است.

تفاوت اسکوپ یا محدوده پروژه و محصول

اسکوپ پروژه

هر پروژه دارای ویژگی‌های مشخصی است از قبیل الزامات و نیازها ، ذینفعان ، اهداف ، اقلام قابل تحویل ، اعضای تیم ، مسئولیت‌ها و … . در تمامی این موارد حدودی وجود دارد. ذینفعان یک پروژه هر چقدر تعدادشان زیاد باشد به هر حال نامتناهی نیستند و شامل اعضای یک تیم ، شهروندان یک شهر یا روستا و یا اعضای یک اتحادیه خواهند بود. اقلام قابل تحویل پروژه نیز هم از نظر زمان و هم تعداد دارای محدودیت است. هر پروژه دارای زمینه مشخصی است که قابلیت ورود و دخالت در زمینه‌های دیگر را ندارد.

اسکوپ محصول

هر محصول یا خدمت دارای ویژگی‌ها و مشخصات کیفی معلومی است که آن را از محصولات دیگر متمایز می‌کند. این ویژگی‌ها عبارتند از:

مشخصات فیزیکی و ظاهری

مانند اندازه ، رنگ ، جنس مواد اولیه

مشخصات فنی و کاربردی

مانند شتاب یک موتور ، قدرت پردازش یک CPU ، مدت‌زمان تخصیص و حضور یک راننده در خدمات یک اپلیکیشن تاکسیرانی و … .

مشخصات محصول توسعه‌یافته

مانند ویژگی‌های مربوط به برند ، بسته‌بندی ، خدمات پس از فروش و … .

روش‌های تولید

بایستی مشخص شود که آیا محصول قرار است به صورت انبوه تولید شود یا سفارشی و یا به شیوه‌های دیگر نظیر تولید به موقع (Just in Time)

تمامی این ویژگی‌ها سبب تمایز محصول و خدمت از محصولات و خدمات جایگزین می‌گردد. هم‌چنین درجه و میزانی از رضایت و نارضایتی را در میان کارفرماها و مشتریان ایجاد می‌کند.

تفاوت اسکوپ پروژه و محصول در این است که اسکوپ پروژه به فرآیندهای قابل انجام می‌پردازد و اسکوپ محصول به ویژگی‌های کیفی و فنی.

خزش محدوده (Scope Creep)

معمولا بسیار پیش می‌آید که ما در مدیریت پروژه ناچار می‌شویم مرزها و محدوده‌های پروژه یا محصول را تغییر دهیم.

هر نوع تغییر در الزامات و نیازمندی‌ها ، اهداف ، ذینفعان ، اقلام قابل تحویل ، کارکنان ، مشخصات فنی مورد نظر کارفرمایان در مورد محصولات و خدمات ، سبب تغییر محدوده‌های پروژه یا محصول می‌گردد. این تغییرات گاه از نوع انبساطی است و گاه انقباضی.

در تغییر انبساطی خزش محدوده به توسعه می‌انجامد و در تغییر انقباضی ، خزش به کوچک شدن ، برون‌سپاری فرآیندها و … .

خزش حدود شامل دو دسته کلی است:

خزش حدود کسب و کار

در این نوع از خزش حدود ، ما اضافه شدن ملزومات جدید به ملزومات قبلی یا حذف یک سری از ملزومات پیشین را خواهیم داشت.

خزش حدود ویژگی

این نوع خزش تغییراتی است که در ویژگی‌های محصولات و خدمات رخ می‌دهد. مثلا کارفرما از ما می‌خواهد تا به محصول خود ویژگی‌های ظاهری و فنی جدیدی بیافزاییم یا اینکه مشخصه خاصی را حذف کنیم.

خزش حدود تکنولوژی

این نوع خزش زیرمجموعه خزش حدود ویژگی است اما گاه به صورت جداگانه بررسی می‌گردد. مربوط به هرگونه تغییرات و بروزرسانی تکنولوژی می‌گردد.

علل ایجاد خزش در محدوده پروژه

• برنامه‌ریزی ضعیف
• وقوع اتفاقات غیر منتظره
• تغییر ذینفعان
• تغییر نظرات کارفرمایان
• تغییر اهداف پروژه

علل ایجاد خزش در محدوده محصولات

• تغییر نظرات کارفرمایان
• بروزرسانی تکنولوژی
• تغییر در سیستم‌های زنجیره تأمین و توزیع
• تغییر در سیستم لجستیک و حمل و نقل

نقش اسکوپ در تحلیل کسب و کار

یک تحلیلگر زبده کسب و کار بایستی بتواند کارهای زیر را انجام دهد:

۱. شناسایی نیازمندی‌ها و الزامات
۲. استخراج داده‌ها از این الزامات
۳. تجزیه و تحلیل داده‌ها
۴. مدلسازی داده‌ها

چه تحلیلگر بخواهد یک پروژه جدید تعریف کند و چه بخواهد یک پروژه از پیش موجود را بازتعریف و بهینه‌سازی کند ، به شناسایی اسکوپ و محدوده پروژه نیاز پیدا خواهد کرد.

تحلیلگر بایستی نیازمندی‌ها را شناسایی ، تشریح ، مدیریت و مستندسازی کند و در همه این موارد بایستی محدوده اصلی پروژه را پیش‌بینی و یا شناسایی کند.

بیانیه محدوده پروژه

بیانیه یا مانیفستی است که محدوده پروژه یا محصول را از ذینفعان ، اهداف و اقلام قابل تحویل در پروژه‌ها اعلام می‌کند.

این بیانیه می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• نیازمندی‌ها و الزامات اصلی
• ذینفعان
• تیم کاری
• نقش هر فرد در تیم
• مسئولیت هر نقش

جمع‌بندی

در این آموزش به تشریح این موضوع که اسکوپ پروژه چیست پرداختیم. سپاس از همراهیتان.