علم تاریخ چیست؟

علم تاریخ چیست؟ در این نوشتار برآن شده‌ایم تا درباره علم تاریخ، دوره‌های تاریخی و ضرورت پرداختن به آن‌ها صحبت کنیم. با ما همراه باشید.

علم تاریخ چیست؟

علم تاریخ مطالعه رویدادها، مردم و جوامع گذشته است. تاریخ موضوعی است که به ما کمک می‌کند بفهمیم دنیایی که امروز در آن زندگی می‌کنیم چگونه به وجود آمده است. تاریخ فقط به خاطر سپردن تاریخ ها و وقایع نیست. در مورد تحلیل و تفسیر رویدادهای گذشته برای درک بهتر زمان حال نیز هست.

ادوار تاریخی

مطالعه تاریخ را می‌توان به دوره‌های مختلفی از جمله تاریخ باستان، تاریخ قرون وسطی، تاریخ مدرن و تاریخ معاصر تقسیم کرد. هر دوره ویژگی‌ها و رویدادهای منحصربه‌فرد خود را دارد که دنیای امروزی ما را شکل داده است.

تاریخ باستان

تاریخ باستان از آغاز تمدن بشری، شامل عصر حجر، دوران نوسنگی، مفرغ، تا حدود 500 بعد از میلاد را در بر می‌گیرد. این دوره شامل ظهور و سقوط امپراتوری‌های بزرگی مانند مصر، ایران، هند، یونان، روم و چین است. در این زمان بود که بسیاری از پایه‌های جامعه مدرن از جمله سیستم‌های نوشتاری، ریاضیات، فلسفه و دین پایه‌گذاری شد.

ذکر این نکته لازم است که در تمام این دوره و حتی دوره‌های بعدی، سیادت و برتری معمولا با شرق بوده است. تنها فتح برجسته غربی‌ها در مشرق‌زمین در این دوره را اسکندر مقدونی انجام داد. هم‌چنین یگانه قدرت برجسته غربی در این زمان، امپراتوری روم بوده‌است که معمولا در برابر قدرت‌های شرقی نظیر ایران، چین و امپراتوری‌های دیگر حرف چندانی برای گفتن نداشته‌است.

قرون وسطی

تاریخ قرون وسطی از حدود 500 پس از میلاد تا 1500 پس از میلاد را در بر می‌گیرد. این زمان با ظهور مسیحیت و فئودالیسم در اروپا تغییرات بزرگی را رقم زد. با ظهور مسیحیت، آیین‌های دیگر نظیر میتراییسم کاملا از بین رفت و کليسا به یک نهاد دینی، اقتصادی و اجتماعی بسیار قدرتمند تبدیل شد.

قرون وسطی شاهد تحولات مهم بسیاری مانند سقوط روم غربی، قدرت گرفتن اعراب مسلمان در شرق، جنگ‌های صلیبی، مرگ سیاه بر اثر همه‌گیری طاعون و نیز رنسانس بود. در اواخر این دوره، زمینه برای رشد و نمو قدرت‌های غربی به‌تدریج فراهم شد. هم‌زمان، تمدن‌های شرقی به‌خصوص تمدن اسلامی که در اوایل و اواسط این دوره بسیار قدرتمند بودند، به ویژه پس از تهاجم گسترده مغول‌ها به ایران و سایر کشورهای اسلامی به‌تدریج با افول مواجه شدند. حمله مغول‌ها روسیه و اروپای شرقی را نیز تحت تأثیر قرار داده و به قهقرا برد.

تاریخ مدرن

به رغم تأسیس امپراتوری قدرتمند عثمانی در خاورمیانه و پادشاهی مقتدر صفوی در ایران، به عنوان‌ پایانه‌های جدید تمدن اسلامی، سیادت و برتری اروپا از این زمان به اوج خود می‌رسد.

تاریخ مدرن از حدود 1500 بعد از میلاد تا 1900 بعد از میلاد را دربرمی‌گیرد. اکنون زمان اکتشافات بزرگ توسط قدرت‌های اروپایی بود که امپراتوری‌های خود را در سراسر جهان گسترش می‌دادند. انقلاب صنعتی نیز در همین زمان اتفاق افتاد و جوامع اروپایی را از طریق فناوری‌های جدیدی مانند ماشین‌آلات بخار متحول کرد. از نظر نظامی با اختراع تفنگ  توپخانه و جنگ‌افزارهای جدید، ارتش‌های اروپایی بسیار قدرتمند شدند. هم‌چنین تحولات عمیقی در عرصه فرهنگ و هنر به ویژه موسیقی، نقاشی، معماری و مجسمه‌سازی به وجود آمد و اروپا در این عرصه پیشتاز شد.

تاریخ معاصر

تاریخ معاصر رویدادها را از حدود سال 1900 پس از میلاد تا به امروز پوشش می‌دهد. این دوره شامل دو جنگ جهانی است که تأثیر عمیقی بر سیاست و جامعه جهانی گذاشته‌است. این مسئله با ظهور، افول و سقوط آلمان نازی و ژاپن به عنوان ابرقدرت‌های مستعجل، و نیز خرابی‌های گسترده در اروپا و سایر نواحی جهان نشان داده می‌شود.

ظهور آمریکا و شوروی به عنوان ابرقدرت‌های شرق و غرب و روی‌دادن جنگ سرد، عصر اتم و مسابقات فضایی، جنبش‌های اجتماعی مهم مانند جنبش‌های حقوق مدنی برای زنان و اقلیت‌ها، و هم‌چنین وقوع انقلاب‌های مهم در گوشه‌وکنار جهان از جمله رویدادهای مهم این دوره پس از جنگ‌های جهانی هستند.

رویدادهای معاصر با وقایعی هم‌چون همه‌گیری ویروس کرونا، جنگ روسیه در اوکراین، جنگ اقتصادی چین و آمریکا هم‌چنان ادامه دارند. نیز تحولات و دگرگونی‌های عمیق در ساختار سیاسی و اقتصادی جهان شکل گرفته‌است. افزون‌برآن، با تکنولوژی‌هایی پیشرفته چون هوش مصنوعی، بلاکچین و واقعیت‌های مجازی و افزوده روبرو هستیم.

اهمیت مطالعه تاریخ و تحلیل آن

مطالعه تاریخ از این جهت مهم است که به ما کمک می‌کند بفهمیم که چگونه جهان ما به شکل امروزی درآمده است. با مطالعه وقایع گذشته، می‌توانیم مسائل کنونی پیش روی جامعه مانند درگیری سیاسی یا نابرابری اجتماعی را بهتر درک کنیم. تاریخ هم‌چنین با نشان دادن این‌که مردم در گذشته چگونه عمل می‌کردند و چگونه اعمال آن‌ها دنیای امروزی را شکل داده، درباره ماهیت انسان به ما مطالب مفیدی می‌آموزد.

جمع‌بندی و خلاصه

تاریخ موضوعی ضروری برای درک جهان ما است. این علم به ما کمک می‌کند بفهمیم چگونه به جایگاه امروزی رسیده‌ایم و بینشی در مورد مسائل جاری جامعه ارائه می‌دهد. با مطالعه تاریخ می‌توانیم ماهیت انسان و نیروهایی که جهان ما را شکل می‌دهند را بهتر درک کنیم.

در این نوشتار به این باب پرداختیم که علم تاریخ چیست. امیدواریم نهایت استفاده را برده باشید. با تشکر از همراهی شما.