عجایب سیاره زهره

زهره، ناهید یا ونوس (Venus) که با نام «ستاره شامگاهی» یا «ستاره صبحگاهی» نیز شناخته می‌شود، دومین سیاره پس از خورشید در منظومه شمسی و نزدیک‌ترین سیاره به زمین است. به دلیل اندازه و ترکیب مشابه، اغلب به عنوان سیاره خواهر زمین شناخته می‌شود. با این حال، با وجود این شباهت‌ها، زهره دنیایی بسیار متفاوت از دنیای ماست. برای دانستن بیشتر درباره این سیاره، با ما همراه باشید.

رفتار ناهید

ناهید هر ۲۲۵ روز زمینی یک بار به دور خورشید می‌چرخد و نزدیکترین فاصله مداری تا زمین را داراست. از عجایب سیاره زهره، نحوه چرخش آن است. زهره چرخش بسیار کندی دارد و تقریباً 243 روز زمینی طول می‌کشد تا حول محور خود بچرخد. هم‌چنین دارای اتمسفر بسیار غلیظی است که عمدتاً از دی اکسید کربن تشکیل شده است و ابرهای اسید سولفوریک دارد. سطح سیاره زهره بسیار داغ است و دمای آن به ۴۷۵ درجه سلسیوس (۹۰۰ درجه فارنهایت) می‌رسد و آن را به گرم‌ترین سیاره منظومه شمسی تبدیل می‌کند. زهره هم‌چنین فشار اتمسفر شدیدی را تجربه می‌کند، تقریباً 92 برابر اتمسفر زمین در سطح دریا. علاوه بر این، زهره دارای چرخش رتروگراد است، به این معنی که نسبت به سایر سیارات منظومه شمسی در جهت مخالف به دور خود می‌چرخد.

جو زهره و ترکیبات آن

از عجایب سیاره زهره این است که دارای جوی ضخیم است. اتمسفر عمدتاً دی اکسید کربن با مقادیری از نیتروژن و دی اکسید گوگرد است. همچنین حاوی ابرهای ساخته شده از قطرات اسید سولفوریک است که کل سیاره را در بر گرفته است. این ابرها یک اثر گلخانه‌ای ایجاد می کنند که گرما را به دام می‌اندازد و زهره را به داغ‌ترین سیاره منظومه شمسی تبدیل می‌کند و دمای سطح آن را به ۴۷۵ درجه سانتیگراد (۹۰۰ درجه فارنهایت) می‌رساند. این گرمای شدید زهره را داغتر از عطارد می‌کند با این که نسبت به آن از خورشید دورتر است.

ساختار زهره چگونه است؟

سطح ناهید صخره‌ای و کوهستانی است و دارای دشت‌های وسیع و مناطق کوهستانی است. مناظر این سیاره تحت سلطه هزاران آتشفشان است که برخی از آنها بزرگتر از آتشفشان‌های موجود در زمین هستند. معروف‌ترین این آتشفشان‌ها Maat Mons است که ارتفاع آن به بیش از 8 کیلومتر می‌رسد.

ساختار زهره را می توان به چند عنصر کلیدی تقسیم کرد: هسته، گوشته و پوسته آن. این اجزا در شکل دادن به سطح و جو سیاره نقش اساسی دارند.

هسته داخلی و خارجی

در قلب زهره یک هسته داخلی جامد متشکل از آهن و نیکل قرار دارد. شعاع این هسته حدود 3500 کیلومتر تخمین زده می شود و توسط یک هسته بیرونی مایع احاطه شده است. تصور می‌شود که دما و فشار بالا در مرکز زهره، میدان مغناطیسی مشابه زمین را ایجاد کرده است، هرچند بسیار ضعیف‌تر.

گوشته (جُبّه)

اطراف هسته گوشته یا جبه‌ای است که از سنگ‌های سیلیکات تشکیل شده و تا حدود 2800 کیلومتر زیر سطح امتداد دارد. گوشته از طریق فرآیندهایی مانند فعالیت‌های آتشفشانی و حرکات تکتونیکی نقش مهمی در شکل دادن به سطح زهره دارد. همچنین مسئول تولید گرما است که به دمای شدید سیاره کمک می‌کند.

پوسته

در نهایت روی سطح زهره پوسته آن قرار دارد که ضخامت آن حدود 50 کیلومتر تخمین زده می‌شود. پوسته از سنگ جامد ساخته شده است و توسط دشت‌های آتشفشانی گسترده، کوه‌ها و دهانه‌های برخوردی مشخص شده است. برخلاف پوسته زمین که از چندین صفحه تکتونیکی بزرگ تشکیل شده است که در طول زمان جابجا می‌شوند، پوسته ناهید با حداقل فعالیت تکتونیکی در مقایسه با زمین نسبتا راکد به نظر می‌رسد.

ترکیب این اجزای ساختاری ویژگی‌های منحصر به فرد ناهید را می‌دهد و از عجایب سیاره زهره به شمار می‌آید. جو متراکم آن یک اثر گلخانه‌ای غیرقابل کنترل ایجاد می‌کند که گرمای خورشید را به دام می‌اندازد و در نتیجه دمای سطح به اندازه‌ای بالا می رود که سرب را ذوب کند. این گرمای شدید منجر به فعالیت آتشفشانی قابل توجهی در سطح سیاره شده است و به کمبود آب یا هر گونه نشانه‌ای از حیات آنطور که ما می‌شناسیم کمک کرده است.

تاج‌های زهره

از عجایب سیاره زهره همین بس که دارای یک ویژگی زمین شناسی منحصر به فرد به نام تاج است که ساختارهای دایره‌ای بزرگی هستند که از بالا رفتن ماگما یا مواد مذاب در زیر سطح تشکیل می‌شوند. تصور می‌شود که این ویژگی‌ها منعکس کننده فعالیت‌های آتشفشانی گذشته و حرکت تکتونیکی سیاره هستند.

گذشته ناهید چگونه بوده است؟

علیرغم شرایط سخت، دانشمندان بر این باورند که زهره ممکن است زمانی اقیانوس‌هایی شبیه به زمین داشته بوده است. با این حال، به دلیل اثر گلخانه‌ای کنترل نشده ناشی از جو غلیظ آن، این اقیانوس‌ها مدت‌هاست که تبخیر شده‌اند. امروزه زهره دنیایی خشک و متروک است و هیچ نشانه‌ای از آب مایع در سطح آن وجود ندارد.

امکان حیات در زهره

در سال‌های اخیر، به دلیل کشف نشانه‌های بالقوه حیات در جو آن، علاقه دوباره به مطالعه زهره افزایش یافته است. یکی از عجایب سیاره زهره این است که دانشمندان رگه‌هایی از گاز فسفین را در ابرهای زهره کشف کرده‌اند که می‌تواند نشانگر احتمالی حیات میکروبی باشد. این جرقه تلاش‌های تحقیقاتی جدیدی را با هدف درک شیمی جو و قابلیت سکونت پذیری ناهید آغاز کرده است. البته می‌دانیم با وجود دما و فشار زیاد، زهره مکان مناسبی برای سکونت انسان نخواهد بود.

مطالعات بر روی سیاره ناهید

عجایب سیاره زهره بی پایان است، و به همین دلیل مطالعات بر روی آن هم‌چنان ادامه دارد. برخی مطالعاتی که روی این سیاره انجام می‌شود عبارتند از:

1. ماموریت‌های فضایی: آژانس‌های فضایی مختلف فضاپیماهایی را برای مطالعه زهره فرستاده‌اند، از جمله ماموریت های ونرا و وگا از اتحاد جماهیر شوروی پیشین و هم‌چنین ماموریت ماژلان ناسا از ایالات متحده آمریکا.

2. مشاهدات از زمین: ستاره شناسان از تلسکوپ و ابزارهای دیگر برای رصد زهره از زمین، مطالعه جو، ویژگی‌های سطح و تغییرات آن در طول زمان استفاده می‌کنند.

3. مطالعات جوی: دانشمندان با استفاده از ابزار سنجش از دور و مدل‌های کامپیوتری، ترکیب و دینامیک جو غلیظ ناهید را مطالعه می‌کنند.

4. کاوش در سطح: اگرچه هیچ انسانی بر روی زهره فرود نیامده است، اما دانشمندان مفاهیم مختلفی از فرودگرها یا ناهید نوردها را برای کاوش در سطح سیاره در آینده پیشنهاد کرده‌اند.

5. نقشه برداری رادار: از ابزارهای راداری برای نقشه برداری از سطح زهره استفاده شده است که جزئیات مربوط به زمین شناسی و توپوگرافی آن را آشکار می‌کند.

6. مطالعه فعالیت‌های آتشفشانی: دانشمندان شواهدی از فعالیت‌های آتشفشانی گذشته و حال روی زهره را مطالعه می‌کنند تا تاریخ زمین شناسی آن و پتانسیل فرآیندهای زمین شناسی در حال انجام را درک کنند.

7. تجزیه و تحلیل شیمی اتمسفر: محققان ترکیب اتمسفر ناهید را برای درک اثر گلخانه‌ای و پتانسیل زیست پذیری آن تجزیه و تحلیل می‌کنند.

8. مطالعه میدان مغناطیسی: دانشمندان میدان مغناطیسی زهره را مطالعه می‌کنند تا ساختار داخلی و فرآیندهای ژئوفیزیکی آن را درک کنند.

9. جستجوی نشانه‌های حیات: اگرچه هیچ مدرک مستقیمی از حیات در زهره یافت نشده است، اما دانشمندان هم‌چنان به جستجوی نشانه‌های قابلیت سکونت در گذشته یا حال در این سیاره می‌پردازند.

سخن پایانی

در پایان باید گفت، زهره دنیایی شگفت انگیز و معمایی است که هم‌چنان دانشمندان و ستاره شناسان را مجذوب خود می‌کند. فشار و دمای شدید و نیز محیط خشن آن، اگر چه آن را نامزدی برای سکونت انسان نمی‌کند، اما هم‌چنان یک هدف مهم برای اکتشاف و تحقیقات آینده است. با ادامه مطالعه این سیاره مرموز، می‌توانیم اطلاعات جدیدی در مورد منشا و تکامل منظومه شمسی خودمان کشف کنیم.