کوروش بزرگ اولین پادشاه هخامنشی

کوروش بزرگ اولین پادشاه هخامنشی بود که از ۵۵۹ پیش از میلاد تا ۵۳۰ پیش از میلاد سلطنت کرد. بسیاری او را پدر معنوی ملت ایران می‌دانند. در این مقاله به زندگینامه او می‌پردازیم.

کوروش دوم یا کوروش بزرگ کیست؟

کوروش به خاطر فتوحات نظامی، خرد سیاسی و رواداری مذهبی‌اش شناخته شده است. کوروش با نام اصلی کوروش دوم، در استان پارس که در جنوب ایران امروزی است به دنیا آمد. او پسر کمبوجیه اول، پادشاه پارس، نوه کوروش اول و نتیجه چیش پیش است. مادر او ماندانا، دختر آژی‌دهاگ، پادشاه نه‌چندان خوشنام ماد بود. مادربزرگ مادری او نیز شاهزاده‌ای از لیدیه واقع در آناتولی بود.

هرودوت مورخ یونانی توضیح می‌دهد که آژی‌دهاک، شبی در خواب می‌بیند که نوه دختری‌اش سلطنت او را از بین می‌برد. بنابراین دستور می‌دهد که یکی از درباریان، کوروش نوزاد را به جایی دور ببرد و به قتل برساند. آن درباری با همکاری غلامش، به جای این اقدام کوروش را نجات داده و فرزند مرده غلام را به جای جسد نوزاد جا می‌زنند. بدین ترتیب کوروش از مرگ نجات می‌یابد.

هرچند برخی از مورخان، در صحت انتساب مادر کوروش بزرگ به آژی‌دهاک تردید کرده‌اند، اما گفتار بیشتر تاریخ‌نگاران چنین است.

پادشاهی

کوروش در ۳۰ یا ۴۰ سالگی پس از مرگ پدرش پادشاه ایران شد. او وارث پادشاهی کوچکی شد که توسط چند امپراتوری قدرتمند مانند بابل، ماد و لیدیه احاطه شده بود. با این حال، کوروش مصمم بود که پادشاهی خود را گسترش دهد و فرمانروایی بزرگ شود. او فتوحات خود را با شکست دادن ارتش آژی‌دهاک در سال 550 قبل از میلاد آغاز کرد و سپس در سال 546 قبل از میلاد لیدیه را فتح کرد.

تشکیل امپراتوری

لشکرکشی‌های کوروش با برنامه‌ریزی استراتژیک و نبوغ تاکتیکی او همراه شد. او از ترکیبی از دیپلماسی و قدرت نظامی برای شکست دادن دشمنان خود استفاده کرد. پیروزی‌های او نه تنها به دلیل قدرت نظامی‌اش بود، بلکه به این دلیل بود که با رعایا و مردم کشورهای تسخیر شده خود با احترام و انصاف رفتار می‌کرد.

فتوحات کوروش بزرگ

کوروش کبیر در زمان سلطنت خود چندین کشور و سرزمین را فتح و تصرف کرد. بعضی از آن‌ها عبارتند از:

1. پارس
2. ماد
3. لیدیه
4. بابل
5. سارد
6. باختر
7. ارمنستان
8. کاپادوکیه
9. پارت
10. ایلام
11. سغد
12. خوارزم
13. زرنگ
14. هرات

این فتوحات کوروش را به یکی از قدرتمندترین فرمانروایان تاریخ باستان تبدیل کرد و امپراتوری او از رود سند در شرق تا دریای مدیترانه در غرب امتداد داد و منطقه وسیعی از سرزمین را شامل می‌شد که بخش‌هایی از ایران امروزی، و هم‌چنین کشورهای کنونی عراق، ترکیه، افغانستان، پاکستان و آسیای میانه را در بر می‌گرفت.

پس از کوروش بزرگ، جانشینانش نیز فتوحات او را ادامه دادند و ایران هخامنشی به جنوب شرقی اروپا و حتی کریمه و سواحل جنوبی اوکراین نیز گسترش پیدا کرد.

ایجاد شاهنشاهی هخامنشی

یکی از مهم‌ترین دستاوردهای کوروش ایجاد امپراتوری هخامنشی بود که به نوعی اولین امپراتوری تاریخ شناخته می‌شود. این امپراتوری از یونان تا هند امتداد داشت و فرهنگ‌ها و مذاهب مختلفی را در بر می‌گرفت. سبک رهبری کوروش مبتنی بر مدارا و احترام به تنوع بود. او به مردمان کشورهای تسخیرشده‌اش اجازه داد تا زمانی که به او ادای احترام می‌کردند، آیین‌ها و آداب و رسوم خود را انجام دهند.

درگذشت کوروش بزرگ

کوروش بزرگ سرانجام در جنگ با ماساژوت‌ها در مرزهای شمال شرقی ایران به قتل رسید. ماساژوت‌ها نیز قومی ایرانی بودند اما تحت حاکمیت ایران درنیامدند.

اولین منشور حقوق بشر

مهم‌ترین دستاورد کوروش در استوانه معروفی نقش بسته که یکی از اولین اعلامیه‌های حقوق بشر در تاریخ به شمار می‌رود. استوانه شرح می‌دهد که کوروش چگونه بردگان را آزاد کرد، معابد را بازسازی کرد و به تبعیدیان به‌ویژه یهودیان اجازه داد به خانه بازگردند. این اولین نمونه شاخص از رواداری مذهبی و چندفرهنگی در تاریخ بشر به‌شمار می‌آید.

بیشتر بخوانید: علم تاریخ چیست؟

میراث

کوروش بزرگ در عین این‌که فردی اقتدارگرا بود، اما اخلاق‌مدار نیز بود و به هیچ فرد یا گروهی ستم نمی‌کرد. با مردم عادی چه پارسیان و چه ملل تابعه با مهربانی، رواداری و تعامل رفتار می‌کرد و با وضع مالیات‌های سنگین آن‌ها را به زحمت نمی‌انداخت و به فقر دچار نمی‌ساخت.

تمامی منابع تاریخی در آن زمان از کوروش بزرگ به نیکی یاد کرده‌اند و نام او هرگز به بدی برده نشده‌است. یونانیان که اصلی‌ترین دشمن هخامنشیان بودند، او را به خرد و انصاف ستوده‌اند و در روایت‌های مختلف ادیان یهودی و اسلام، از وی به نیکی یاد شده‌است.

جمع‌بندی و خلاصه

در کل باید گفت، کوروش بزرگ اولین پادشاه هخامنشی یک رهبر استثنایی بود که تأثیری ماندگار بر تاریخ گذاشت. فتوحات نظامی او ایران را از یک کشور کوچک به یک امپراتوری وسیع گسترش داد که قرن‌ها پس از مرگ او ادامه یافت. سبک رهبری او مبتنی بر مدارا و احترام به تنوع بود که از مسائل مبتلابه امروزه نیز به شمار می‌اید. میراث کوروش گواه قدرت دیپلماسی، انصاف و شفقت در رهبری است. با تشکر از مطالعه و همراهی شما بزرگواران.